De echte klanten van Google en Facebook zijn dus adverteerders. De dienst die Google en Facebook bieden is het verkopen van jouw tijd en jouw aandacht aan hun adverteerders. En hoe meer ze van jou als gebruiker weten, hoe gerichter ze jou advertenties of campagnes kunnen laten zien. Dat lijkt prettig, want je krijgt reclames en informatie te zien die bij je past. Het is ook prettig voor de adverteerder, omdat deze veel directer kan aansluiten bij de doelgroep. De adverteerder kan zelfs verschillende advertenties maken voor verschillende doelgroepen. Jij krijgt die mooie jas in jou favoriete kleur te zien, en je buurvrouw in haar favoriete kleur. Iedereen blij.
Maar hoe weten ze nu wat je favoriete kleur is? Misschien heb je dat ooit ergens ingevuld en heeft de website waar je dat invulde die informatie gedeeld met ander partijen. Of misschien heb je op webshops regelmatig dezelfde kleur voor kledingstukken gekozen wat aannemelijk maakt dat je die kleur mooi vindt. En dat hebben die webshops onthouden, geanalyseerd en die informatie wellicht doorverkocht aan andere partijen. Hoe dan ook, er zijn veel manieren om er op internet achter te komen wat je favoriete kleur is. En natuurlijk niet alleen je favoriete kleur.
Voor de helderheid, het maakt dus niet uit wat je zelf deelt of schrijft. Er is al meer dan genoeg informatie te halen uit jouw zoek en klikgedrag, samen met allerlei soortgelijke gegevens zijn dat de zogenaamde meta-data of gedragsgegevens. Op internet is het vrij eenvoudig om heel goed bij te houden wat je zoekt, hoe vaak en hoe laat. Met wat voor computer of telefoon je dat doet. En met wie je contact hebt, hoe vaak, waar en hoe lang. De platformen die al die data verzamelen weten daardoor wie je vrienden zijn, wie je familie is en wie je collega's.
Hoe verzamelen website al die informatie?
Al die dingen bijhouden is op het internet technisch niet moeilijk. Een website kan zonder cookies bijhouden wanneer welke pagina wordt bezocht, door welk soort apparaat, welk soort browser en vanaf welke pagina je bent gekomen. En door je zogenaamde IP adres heeft een website al globale informatie over waar je computer of telefoon zich op het internet bevindt.
De meeste websites tegenwoordig bestaan uit allerlei elementen die niet van de eigen website komen maar van allerlei andere websites. Denk bijvoorbeeld aan YouTube videos of een mooi lettertype van Google Fonts. Maar ook minder zichtbare dingen zoals Google Analytics, een Like button van Facebook, de zogenaamde Facebook pixel, advertenties etc. Het kan wel over tientallen elementen gaan die niet van de eigenlijke website zelf komen. En voor al die externe elementen geldt hetzelfde als voor de website zelf: het is zeer eenvoudig om zonder cookies bij te houden wanneer met welk apparaat en met welk IP adres dat element wordt opgevraagd.
Een klein stapje verder is als de website wél een cookie mag plaatsen. Een cookie is een klein bestandje dat een website achterlaat op jouw computer. Erg handig want zo kan een website bijvoorbeeld onthouden dat je de cookie melding hebt geaccepteerd of dat je bent ingelogd. Als je een website op een ander moment weer bezoekt kan de website zien aan de geplaatste cookie wanneer je de vorige keer de website bezocht en je vorige bezoeken koppelen met je huidige. Als alle externe elementen van een website óók cookies mogen plaatsen, dan kunnen de bedrijven achter al die externe elementen ook al die extra informatie bijhouden.
Bijvoorbeeld: Stel je hebt een Google account. En je bent altijd ingelogd omdat dat nou eenmaal handig is in het gebruik van al je Google diensten (zoekmachine, agenda, gmail, google docs). Dat betekent dat Google een cookie plaatst om te onthouden dat je bent ingelogd. Tot zover nog niet zo heel veel aan de hand. Maar op het moment dat je een andere website bezoekt die toevallig gebruik maakt van Google Analytics (dat veel wordt gebruikt) of een Google Font of een YouTube video (YouTube is van Google). Dan weet Google op dat moment dat jij (met jouw Google account) die website of webshop bezoekt. Op die manier kan Google jou volgen op internet. Google weet op dat moment niet alleen wat je zoekt en bezoekt op haar eigen websites en diensten, maar ook op alle andere websites die gebruik maken van een Google elementje. Het is alsof je door een stad wandelt en iedere straat waar je doorheen wandelt en iedere winkel die je bezoekt of waar je even bij stil staat wordt genoteerd met tijdstip erbij en met wie je samen bent. En dat volledige geautomatiseerd.
Al die informatie die deze bedrijven van jou verzamelen komen in enorme databases waar ook informatie van andere gebruikers en bezoekers worden bewaard. En al die gegevens worden aan elkaar gekoppeld en met slimme statistische algoritmen kan er allerlei, voor hun, interessante informatie uit worden gehaald. Bijvoorbeeld: De telefoon die jij hebt in combinatie met de tijden dat jij actief bent op Facebook en wat je daar liked en bekijkt kan, gekoppeld aan al die andere informatie van al die andere mensen, een inschatting geven over je financieële situatie en je politieke voorkeur.